“Văn hóa bao giờ cũng gắn với giáo dục và giáo dục luôn đi liền với văn hóa”, “Tiên học lễ, hậu học văn” đó là phương châm giáo dục của đất nước ta từ xưa đến nay. Cùng với sự phát triển của đất nước, xây dựng văn hóa học đường, nâng cao ý thức của cán bộ, giảng viên, sinh viên là nhiệm vụ quan trọng, không thể thiếu trong mỗi trường đại học trong giai đoạn hiện nay.
Văn hóa học đường là thuật ngữ được xuất hiện vào những năm 90 của thế kỷ trước ở các nước phát triển như Anh, Mỹ… sau đó lan ra nhiều nước khác trên thế giới với ý nghĩa tổng quát: Văn hóa học đường là những giá trị, kinh nghiệm lịch sử của xã hội loài người đã tích lũy trong quá trình xây dựng hệ thống giáo dục và hình thành nhân cách. Văn hóa học đường thể hiện ở mọi mặt, từ cơ sở vật chất, cảnh quan, nơi giải trí, sinh hoạt, hội họp, học tập, phòng học, phòng làm việc… đến nền nếp, chuẩn mực, lễ nghi, niềm tin, giá trị, hành vi ứng xử của các chủ thể tham gia hoạt động giáo dục đào tạo, là lối sống văn minh trong trường học.
Văn hóa học đường giúp các thầy cô giáo, sinh viên chia sẻ với nhau kinh nghiệm, kiến thức, phát triển khả năng hợp tác; từ đó, tạo ra môi trường thuận lợi, tin cậy và tôn trọng, giúp đỡ nhau, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học. Văn hóa học đường giúp rèn luyện nhân cách, giáo dục thế hệ trẻ thành con người sống có hoài bão, lý tưởng tốt đẹp. Nếu môi trường học đường thiếu văn hóa thì không thể làm được chức năng truyền tải những giá trị kiến thức nhân văn cho thế hệ trẻ.
VĂN HÓA HỌC ĐƯỜNG TẠI TRƯỜNG ĐHBK HÀ NỘI
Trong thời gian qua, Trường ĐHBK Hà Nội đã thực hiện nghiêm túc chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo về xây dựng môi trường văn hóa trong trường học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo gắn liền với 5 cặp giá trị cốt lõi đó là: Chất lượng – Hiệu quả, Tận tụy – Cống hiến, Chính trực – Tôn trọng, Tài năng cá nhân – Trí tuệ tập thể, Kế thừa – Sáng tạo. Ngoài việc triển khai các hoạt động giáo dục, Trường đã chú trọng từng bước xây dựng, hoàn thiện quy tắc ứng xử văn hóa, xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, thân thiện, giúp sinh viên phát huy tính tích cực trong học tập, chủ động tham gia các hoạt động xã hội, rèn luyện kỹ năng sống và định hướng nghề nghiệp. Văn hóa học đường tại ĐHBK Hà Nội được thực hiện thông qua 3 nội dung sau:
Văn hóa môi trường: khuôn viên Trường ngày càng xanh, sạch, đẹp, cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, hệ thống thư viện, hạ tầng công nghệ thông tin và các phương tiện dạy học hiện đại đã được đầu tư, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của môi trường giáo dục.
Văn hóa tổ chức: Lãnh đạo Trường luôn tôn trọng nguyên tắc kế thừa và sáng tạo trong hoạt động quản lý; một mặt vẫn duy trì tính tổ chức, nghiêm túc trong các hoạt động theo truyền thống một trường kỹ thuật như tính chính xác, đúng giờ, tận tụy, tích cực học tập, nâng cao trình độ; mặt khác có những đổi mới, phát triển chương trình đào tạo, phương pháp quản lý, phương pháp giảng dạy, giáo dục phù hợp với hoàn cảnh mới. Tương tác giữa cán bộ và sinh viên qua nhiều kênh khác nhau như email, fanpage của các đơn vị chức năng, nhờ đó, tâm tư của cán bộ, sinh viên được nắm bắt kịp thời.
Văn hóa giao tiếp: Trong môi Trường ĐHBK Hà Nội, sự chính trực và tôn trọng luôn được đề cao, lãnh đạo Trường và các Khoa, Viện, Phòng, Ban luôn tôn trọng ý kiến của các đơn vị, cá nhân đảm bảo tính dân chủ trong hoạt động, các cá nhân thẳng thắn góp ý những điểm còn hạn chế với thái độ tôn trọng để cùng nhau hoàn thiện. Cán bộ giảng dạy phát huy giá trị về sự tận tụy, cống hiến, giúp người học hứng thú trong học tập và nghiên cứu. Ngoài giờ học, thầy, cô giáo cũng luôn nhiệt tình hướng dẫn sinh viên qua các câu lạc bộ sinh viên NCKH, đưa các sinh viên đi thực tế tại doanh nghiệp, nhà máy, từ đó giúp sinh viên có được kiến thức thực tế.
Tuy nhiên, so với nhu cầu thực tế của sự phát triển, văn hóa học đường tại ĐHBK Hà Nội vẫn còn một số vấn đề tồn tại như: Trường có đội ngũ cán bộ, giảng viên đông, quy mô lớn, tính liên ngành giữa các đơn vị đào tạo còn ít. Vì vậy, cán bộ, giảng viên ít có cơ hội tương tác với nhau, sinh viên giữa các ngành cũng không có nhiều cơ hội gặp gỡ, trao đổi kiến thức, kinh nghiệm, kỹ năng. Mô hình tổ chức đào tạo theo học chế tín chỉ, bên cạnh những lợi ích mang lại, cũng làm giảm sự gắn kết của giảng viên và sinh viên, giữa các sinh viên với nhau. Một số lớp có sĩ số đông cũng dẫn đến giảng viên khó tiếp cận, tương tác, quan tâm được đến từng sinh viên. Việc dạy học vẫn còn nặng về kiến thức nên vấn đề giảng dạy, bồi dưỡng về kỹ năng và thái độ chưa được chú trọng. Bên cạnh đó, mạng xã hội ra đời khiến thông tin ngày càng đa dạng, có mức độ lan truyền nhanh, nhưng có nhiều chiều cả tích cực và tiêu cực.
GIẢI PHÁP ĐỂ XÂY DỰNG VĂN HÓA HỌC ĐƯỜNG LÀNH MẠNH
Xây dựng văn hóa học đường là một việc không đơn giản, cần sự chung tay góp sức của nhiều người. Xây dựng văn hóa học đường là xây dựng hệ giá trị, văn hóa đạo đức cốt lõi làm chuẩn mực, để mọi thành viên lấy đó làm mục tiêu phấn đấu, mỗi thành viên đều phải nắm rõ được sứ mệnh, tầm nhìn, chiến lược phát triển, hệ thống giá trị của Trường. Vì vậy, để xây dựng văn hóa học đường lành mạnh mỗi cán bộ, viên chức và sinh viên Trường cần phải:
- Luôn giữ gìn cơ sở vật chất đã được trang bị, tiếp tục đầu tư, nâng cấp hơn nữa để tạo môi trường văn hóa học đường trong giai đoạn trước mắt và tương lai.
- Khuyến khích các hoạt động xây dựng văn hóa học đường trong toàn Trường, trong từng lớp học, từ những việc rất nhỏ như bỏ rác đúng nơi quy định, đi dạy, đi học đúng giờ, trang phục cán bộ giảng viên, sinh viên phù hợp với môi trường sư phạm, chấp hành luật lệ an toàn giao thông…., tăng cường tổ chức các hoạt động văn hóa, câu lạc bộ văn nghệ, thể thao, nghiên cứu khoa học, các câu lạc bộ liên ngành góp phần giao lưu, gắn kết các thành viên Trường. Bên cạnh đó, Trường nên tổ chức các buổi tọa đàm giúp các thầy cô chia sẻ kinh nghiệm, phương pháp giảng dạy, xây dựng môi trường học tập thân thiện, lành mạnh.
- Văn hóa giao tiếp được thể hiện ở mỗi hành vi, cử chỉ, ngôn ngữ hàng ngày của giảng viên, cán bộ nhân viên, sinh viên. Lãnh đạo Trường và cán bộ, giảng viên phải là tấm gương tốt cho sinh viên noi theo. Xây dựng mối quan hệ tốt giữa thầy và trò một cách đúng mực, nghiêm túc, thân mật, giản dị và chân thành. Mỗi cán bộ nhân viên, giảng viên làm đúng nghĩa vụ, quyền hạn, trách nhiệm của mình, có ý thức trau dồi chuyên môn, giúp sinh viên thấy được cái hay, cái đẹp trong kiến thức được lĩnh hội, truyền được sự say mê, lòng nhiệt huyết, quan điểm đúng đắn về cuộc sống, tinh thần đổi mới, sáng tạo, khởi nghiệp. Trường cần rèn luyện cho sinh viên không chỉ kiến thức mà nâng cao cả kỹ năng thông qua các trải nghiệm học tập, thuyết trình, không gò ép, giúp các em phát huy được các thế mạnh của mình, nâng cao thái độ nghiêm túc với công việc, trân trọng, yêu quý nghề nghiệp mình đã lựa chọn.
Ngoài ra, văn hóa ứng xử giữa lãnh đạo và nhân viên đúng mực cũng là cách xây dựng văn hóa học đường lành mạnh. Người lãnh đạo có năng lực tổ chức các hoạt động giáo dục, luôn tôn trọng cán bộ nhân viên, xây dựng bầu không khí lành mạnh trong tập thể Trường. Đồng thời, người lãnh đạo cần có sự tương tác tốt với người học cũng như cán bộ nhân viên trong Trường. Văn hóa ứng xử giữa đồng nghiệp, sinh viên với nhau trên cơ sở luôn tôn trọng, thân thiện, giúp đỡ lẫn nhau.
Về phía sinh viên, thể hiện sự kính trọng, yêu quý, hiểu được những chỉ bảo giáo dục của thầy cô, tự giác và có trách nhiệm. Giao tiếp trên mạng xã hội cũng là một vấn đề cần được lưu tâm. Không thể phủ nhận vai trò của mạng xã hội trong việc kết nối mọi người với nhau, nhưng mỗi một người phải luôn chịu trách nhiệm với mỗi lời bình luận hay mỗi phát ngôn của mình, không làm ảnh hưởng đến danh dự, uy tín của bất kỳ một cá nhân hay tập thể. Tất cả các ứng xử trong Trường chuẩn mực sẽ góp phần xây dựng một môi trường học đường văn minh, lịch sự.
Vũ Thơm
(theo tham luận của ThS Bành Thị Hồng Lan – Viện KT&QL tại Đại hội Đại biểu Công đoàn Trường khóa XXXIII)
Ảnh: Kim Chi
